Hylocereus latince adıyla geçen bitki bir kaktüs türü olup, pitahaya, pitaya, ejder meyvesi olarakta anılır. Pitahaya bitkisi geceleri çiçek açar. Büyük beyaz görkemli ve kokulu çiçekleri tipik şeklinden ötürü ay çiçeği veya gecenin kraliçesi olarak da anılır. Tatlı pitayalar krem gibi bir etli kısma ve lezzetli bir tada sahiptir. Ayrıca, bahçe bitkisi olarak dışarıda, salon çiçeği olarak da evlerde yetiştirilmektedir.
Pitahaya kaktüslerinin anavatanı; Meksika, Orta Amerika ve Güney Amerika’dır. Ayrıca Asya’da Endonezya, Güney Cava, Tayvan, Vietnam, Tayland, Filipinler, Sri Lanka, Malezya, Bangladeş’de üretimi yapılmakta ve kültür türleri yetiştirilmektedir.
Türkiye’de de 1999 yılından bu yana Mersin ili Toroslar İlçesi Dalakdere mahallesinde ilk üretimi bir çiftçimizin yurt dışından gezi sırasında getirdiği fidanları çoğaltması sonucu 2000 yılından itibaren ciddi anlamda Örtü altında üretimi gerçekleştirilmiştir. Bu tarihten itibaren üretilen ejder meyvesi tatlı pitahaya kösele gibi, hafif lifli bir kabuğa sahip olup 3 türe ayrılmıştır.
Hylocereus undatus (kırmızı pitaya) beyaz etli kısma kırmızı kabuğa sahiptir. En sık rastlanan “Pitahaya meyve”lerini üreten türdür.
Hylocereus costaricensis (Kosta Rika pitahaya, sıklıklada H. polyrhizusolarak da adlandırılır) Kırmızı kabuk ve kırmızı etli kısma sahiptir.
Hylocereus megalanthus (sarı pitaya, Selenicereuscinsi içinde sıklıkla değerlendirilebilmektedir.) Beyaz deri sarı kabuğa sahiptir.
Meyvelerinin ağırlığı 150 ile 600 gram arasındadır ancak bazen 1 kilograma varan meyvelere de rastlanabilmektedir. Meyveler toplandıktan sonra 7 °C de %80 – %90 nemde muhafaza edilmelidir.
Tüketimi
Tüketimi için pitaya kesilir ve etli yüzey açığa çıkarılır. Meyve dokusu siyah ve çıtır tohumlarının varlığı nedeniyle kiviye benzetilir. Etli kısım çiğ olarak yenebilir ve hafif bir tatlılık verir kalori yönünden azdır.
Tohumları etli kısımla birlikte yenir, çıtır, fındık gibi bir tad verir. Lipidler yönünden zengindir, ancak çiğnenirse hazmedilebilir.
Pitaya meyve suyu ya da şarap yapımında ya da diğer içecekleri tatlandırma, tat sağlamak için kullanılabilir. Çiçekleri yenilebilir veya çayı yapılabilir. Meyvenin kabuğu kesinlikle yenmez ve eğer çiftliklerde üretilmişse pestisitlerle kirletilmiş bile olabilir.
Besin Bilgileri
100 g olgun pitahayanın (bunun 55 gramı yenebilir)günlük besin değerleri aşağıdadır :
Su 80-90 g
Karbonhidrat 9-14 g
Protein 0.15-0.5 g
Yağ 0.1-0.6 g
Lif 0.3-0.9 g
Kül 0.4-0.7 g
Kalori 35-50
Kalsiyum 6–10 mg
Demir 0.3-0.7 mg
Fosfor 16 – 36 mg
Karoten (Vitamin A) traces
Tiyamin (Vitamin B1) traces
Riboflavin (Vitamin B2) traces
Niasin (Vitamin B3) 0.2-0.45 mg
Askorbik asit (Vitamin C) 4–25 mg
Bu değerler kültür cinsleri, türleri ve yetiştirme şartlarına göre değişiklik gösterebilir.
Genelde kırmızı kabuklu pitayalar C vitamini kaynağıdır. Pitayalar lif ve mineral yönünden zengindir, örneğin fosfor ve kalsiyum. Genelde kırmızı pitayalar bu yönden zengin olarak bilinir. Tohumlar çoklu doymamış yağ asidi yönünden zengindir ve genelde kırmızı ejder meyveleri çok az doymuş yağ asidi içerir. Pitayalar ayrıca önemli miktarda fitoalbumin, antioksidan, kanseri önleyici serbest radikaller içerir. Tayvan’da, diyabetikler bu meyveyi yüksek diyet lifi içermesi nedeniyle pirinç yerine kullanırlar. Pitaya vücuttan Ağır metal toksin atılımını hızlandırdığı ve kolesterol ile tansiyonu düşürdüğü iddia edilmektedir. Düzenli yemenin kronik solumum yolu rahatsızlıklarına iyi geldiği iddia edilmektedir.
Üretim Şekli
Üretim sera şartları altında yapılmalıdır. Sera kurulacak olan yer tesviyesi yaptırılıp taban gübresi verilmelidir. Taban gübresi olarak DAP, TSP gibi gübreler kullanılmalıdır. Toprak seçiciliği yoktur. Gübreleme ile bu açık kapatılabilir. Yanmış hayvan gübresi ile toprak karıştırılmalıdır. Bu sayede toprağın organik maddece zenginleştirilmesi gerekir. Köklendirmeyi teşvik etmek için hümik asit ve fülvik asit içeriği olan gübreleme yapmak gerekir.
Fidan özelliği bitki kaktüs türünden bir bitki olduğu için, boğumlardan oluşmaktadır. Boğumundan alınan 20-30 cm’ lik kısmın tabanı makasla temizlenerek dikim yapılacak yere direk dikim yapılabileceği gibi, naylon torbalar içerisine de dikim yapılır.
Dikim esnasında özel hazırlanmış organik maddece zenginleştirilmiş toprak kullanılmalıdır. Dikime hazır fidanlar direk etrafına 4 adet olacak şekilde dikilir. Bitki sarılıcı ve nem alıcı kökcükleri ile beton direğe zamanla sarılır. Dikimden bir yıl sonra 1,5 metre yüksekliğe getirttirilen fidanlar köşebentler ve çelik halat (5mm) üzerinden aşağıya doğru kollarını uzatır. Kış aylarında 00 C altına düşen sıcaklıklarda Ejderha (Pitahaya) bitkisi zarar görmektedir. Bu nedenle sıcaklıkların 00 C nin altına düştüğü dönemlerde ısıtma sistemi kurularak sera ısıtılıp derecesi yükseltilmelidir.
Hasat ve Muhafaza; Bu uzanan kollar üzerinde meyve oluşumu başlar. Belirli olgunluğa eren meyveler zedelenmeden toplanır 7 °C de %80 – %90 nemde muhafaza edilecek ortama alınır.
Verim; Bu şekilde 1. Yıl bir miktar besleme ve sera şartlarına göre bir miktar meyve vermeye başlar. 2. Yıldan itibaren ortalama fidan başına 6 adet meyve vermeye başlar. 1 dekarlık alana 1200-1500 adet fidan dikimi yapıldığında ortalama 3000-3500 adet meyve elde edebilmekteyiz. Birinci yıldan sonra ürün katlanarak artmakta ve gelir de o oranda artmaktadır.